Η ιδεοληπτική-ψυχαναγκαστική ή ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (  όπως εμφανίζεται DSM-V και ICD-10 ) αποτελεί μετάφραση του αγγλικού όρου Obsessive Compulsive Disorder (OCD) και εντάσσεται στις αγχώδεις διαταραχές οι οποίες εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των νευρώσεων . Ο δια βίου επιπολασμός είναι 2-3% του πληθυσμού. Οι γυναίκες και οι άνδρες προσβάλλονται εξίσου. Η μέση ηλικία έναρξης είναι τα 22 έτη.

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή εντάσσεται στις αγχώδεις διαταραχές. Το άγχος ορίζεται ως “ένα βίωμα που χαρακτηρίζεται από αίσθημα επικείμενου κινδύνου και συνοδεύεται από σωματικές εκδηλώσεις υπερδραστηριότητας του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Διακρίνεται από το φόβο, ο οποίος είναι πρόσφορη αντίδραση σε γνωστό κίνδυνο, καθότι αποτελεί αντίδραση σε μία απειλή που είναι άγνωστη, ασαφής ή σχετίζεται με ενδοψυχικές συγκρούσεις” (Kaplan & Sadock, 2004).

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ορίζεται ως “Επανειλημμένη παρείσφρηση ιδεών, εικόνων, ιδεο-μηρυκασμού, παρορμήσεων, σκέψεων (ιδεοληψίες) ή/και επαναλαμβανόμενες πράξεις (καταναγκασμοί) και συμπεριφορές. Τόσο οι ιδεοληψίες όσο και καταναγκασμοί είναι δυστονικά προς το εγώ· το άτομο βιώνει άγχος όταν τους αντιστέκεται ” (Kaplan & Sadock, 2004).

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή συγκαταλέγεται στις αγχώδεις διαταραχές και  περιλαμβάνει τόσο ιδεοληψίες, όσο και ψυχαναγκασμούς. Οι ιδεοληψίες είναι επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις, ιδέες , εικόνες, παρορμήσεις και αναπαραστάσεις, οι οποίες όμως δεν αποτελούν ανησυχία για πραγματικά προβλήματα. Το άτομο σε αυτή την θέση προσπαθεί να καταστείλει, να εξουδετερώσει  ή να αγνοήσει τις σκέψεις αυτές  με άλλες σκέψεις, πράξεις ή εικόνες. Οι σκέψεις αυτές βιώνονται ως παρείσακτες και απρόσφορες προκαλώντας έντονο άγχος ή δυσφορία, ωστόσο το άτομο γνωρίζει ότι αποτελούν δικά του κατασκευάσματα και δεν επιβάλλονται από κάποιον άλλον. Το περιεχόμενο των ιδεοληψιών μπορεί να ποικίλει, ωστόσο χαρακτηριστικότερα είναι τα εξής θέματα:

• Θρησκευτικά θέματα (π.χ. φόβος τιμωρίας από τον Θεό)
• Ηθικά (π.χ. εικόνες πορνογραφικού περιεχομένου)
• Φόβος μόλυνσης ή σωματικής καθαριότητας (π.χ. επαναλαμβανόμενο πλύσιμο χεριών)
• Τάξης και συμμετρίας (π.χ. τοποθέτηση αντικειμένων με συγκεκριμένο τρόπο)
• Επαφής και αφής (π.χ. αποφυγή άμεσης επαφής με αντικείμενα του περιβάλλοντος για αποφυγή μόλυνσης)
• Επιθετικά (π.χ. φόβος ότι το άτομο πρόκειται να βλάψει κάποιον)

 

“Οι ψυχαναγκασμοί περιλαμβάνουν επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή νοητικές δραστηριότητες (προσευχές, υπολογισμούς), τις οποίες το άτομο αισθάνεται αναγκασμένο να τις εκτελέσει ως απάντηση σε μία ιδεοληψία, η σύμφωνα με κανόνες που πρέπει να εφαρμοσθούν αυστηρά αποβλέπουν στην αποτροπή ή τη μείωση της ενόχλησης, στην αποτροπή ενός απευκταίου γεγονότος ή μίας κατάστασης είναι παράλογες και εμφανέστατα υπερβολικές” (Pedinielli J. & Bartagne P., 2004).

Πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι το άτομο θα προβεί σε ψυχαναγκαστική ενασχόληση προκειμένου να ακυρώσει ή να καταστείλει κάποια σκέψη ή ιδέα (ιδεοληψία), έτσι ώστε να μπορέσει να ηρεμήσει και να χαλαρώσει έστω και για λίγο.

Για παράδειγμα, ένα άτομο που πιστεύει ότι θα βλάψει τον/την σύζυγο του θα κάνει επαναλαμβανόμενες προσευχές και μετάνοιες προκειμένου να καταστείλει αυτή του την σκέψη. Ακόμη, ο φόβος μόλυνσης μπορεί να κατασταλεί όταν το άτομο θα κάνει μερικές δεκάδες μπάνια μέσα στην μέρα ή αφού πλύνει δεκάδες φορές τα χέρια του με συγκεκριμένο τρόπο.

Τόσο οι ιδεοληψίες όσο και οι ψυχαναγκασμοί προκαλούν φανερή ενόχληση, καθώς είναι χρονοβόρες και παρεμποδίζουν την λειτουργικότητα του ατόμου σε καθημερινή βάση, σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο. Καθίσταται, λοιπόν, αναγκαία η παροχή βοήθειας σε τέτοια άτομα με  όσο το δυνατό καλύτερο και πιο σύντομο τρόπο.

Όλες οι «σχολές ψυχοθεραπείας» (Ψυχοδυναμικές Θεωρίες, Συστημική, Γνωσιακή, Συμπεριφοριστική κ.α.) έχουν εκφράσει την άποψη τους τόσο για την προέλευση όσο και για την θεραπεία της διαταραχής αυτής. Υπάρχει η αυξανόμενη τάση στο σώμα των ερευνών να προσπαθούν να ανακαλύψουν ποια μορφής θεραπείας είναι η αποτελεσματικότερη και γιατί.

Ωστόσο, η προσωπική μου άποψη είναι πώς όλες οι μορφές θεραπείας είναι ικανές για θετικά αποτελέσματα στον θεραπευόμενο. Αρκεί ο θεραπευόμενος να αναζητήσει έναν θεραπευτή με τον οποίο ταιριάζει και εμπιστεύεται, καθώς, πριν από όλα η θεραπευτική σχέση είναι μία σχέση εμπιστοσύνης.

---

Βιβλιογραφία

• American Psychiatric Association. (2013).DSM 5. American Psychiatric Association.

• Μέλλον, Ρ. (2007). Ψυχολογία της συμπεριφοράς (2_η έκδ.). Αθήνα: Εκδόσεις Τόπος.

• Sadock, B. J. & Sadock, V. A. (2007). Εγχειρίδιο κλινικής ψυχιατρικής (4η έκδ.). Αθήνα: Ιατρικές εκδόσεις Λίτσας.

• Freud, S., (2007). Αναστολή συμπτώματα και άγχος. Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο.

• World Health Organization. (1993). The ICD-10 classification of mental and behavioural disorders: diagnostic criteria for research.